بررسی تأثیر باقی مانده کمپوست قارچ خوراکی صدفی (pleurotus florida) بربیماری زایی نماتد ریشه گرهی (meloidogyne javanica) در گوجه فرنگی

نماتدها، بویژه نماتدهای ریشه گرهی از جمله عوامل خسارت ز ای مهم در محصولات کشاورزی هستند. به منظور کاهش اثرات سوء سموم شیمیایی روی سلامت بشر، محیط زیست، و موجودات غیر هدف و ممانعت از ایجاد عوامل بیماری زای مقاوم، استفاده از روش های سازگار با محیط زیست جهت مهار نماتدهای ریشه گرهی ضروری می باشد. از طرف دیگر بازگرداندن ضایعات صنعتی، به چرخه مواد از اهداف اصلی فعالان محیط زیست به شمار می رود. کمپوست باقی مانده در پرورش قارچ های صدفی از ضایعات عمده در تولید این محصول است که با توجه به افزایش روزافزون پرورش این قارچ ها، باید به چرخه طبیعی مواد برگردانده شوند. استفاده از باقی مانده کمپوست جهت کنترل عوامل بیماریزای گیاهی و یا کاربرد آنها به عنوان کودآلی از راه های مهم بازگشت مواد مذکور به طبیعت محسوب می شوند. در این پژوهش تأثیر کاربرد کمپوست باقی مانده در تولید قارچ صدفی (pleurotus florida) بر بیماری زایی نماتد ریشه گرهی (m. javanica) در گوجه فرنگی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور تأثیر عصاره کمپوست و فیلتره کشت قارچ بر تخم و لارو سن دو این نماتد در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. همچنین برای بررسی اثر باقی مانده کمپوست در شرایط گلخانه، نسبت های مختلف آن (0، 10، 20 و 40% حجمی) با خاک گلدان مخلوط و پس از انتقال نشاهای چهار برگی گوجه فرنگی به گلدانها و استقرار آنها به تیمارهای دریافت کننده نماتد 2000 تخم و لارو در کیلوگرم خاک اضافه شد. سپس جهت بررسی مکانیسم اثر احتمالی، باقی مانده کمپوست، با کمپوست مصرف نشده در دو حالت استریل و غیراستریل مقایسه گردید. نتایج سه ماه بعد از مایه زنی گیاهان با نماتد با استفاده از شاخص های رشدی گیاهان و شاخص های رشد و نموی نماتد ارزیابی شد. نتایج آزمایشگاهی نشان دهنده اثر بیشتر فیلتره کشت قارچ بر مرگ و میر لارو و بازدارندگی از تفریخ تخم در مقایسه با عصاره کمپوست قارچ بود. نتایج بدست آمده از آزمایشات گلخانه ای موید تأثیر مثبت کاربرد باقی مانده کمپوست در افزایش میزان رشد گیاه و کاهش پارامترهای رشد و نموی نماتد ریشه گرهی بود. طبق نتایج این پژوهش باقی مانده کمپوست قارچ p. florida با نسبت 40 درصد حجمی در گلخانه در کنترل نماتد ریشه گرهی موثرتر واقع شد. با توجه به نتایج آزمایشگاهی و گلخانه ای، احتمالاً بخش عمده کنترل نماتد ریشه گرهی در گوجه فرنگی توسط باقی مانده کمپوست p.florida ناشی از اثر آنتاگونیستی قارچ p.florida و ترکیبات سمی تولیدی توسط این قارچ بوده است و وجود میکروارگانیسم های آنتاگونیست موجود در باقی مانده کمپوست، سمیت ترکیبات تولیدی در کمپوست و یا حتی القای مقاومت در گیاه به این اثر کنترلی افزوده است.